U okvirima globalne ekonomije, i u skladu sa dominantnim trendom brzih promjena, sposobnost samostalnog zadovoljavanja energetskih potreba ima značajnu ulogu prilikom planiranja budućnosti svake zemlje. Kako bi se smanjila zavisnost od fosilnih goriva i uvoza energenata kao i poboljšala ekonomska situacija i smanjila nezaposlenost, mnoge zemlje su pokrenule programe istraživanja i razvoja u oblasti obnovljivih izvora energije.
Sagorijevanjem fosilnih goriva, prevashodno uglja, nafte i prirodnog gasa, oslobađaju se u atmosferu velike količine ugljen-dioksida (CO2) i drugih gasova sa efektom staklene bašte. Mada ne postoji jednostavno rešenje kao odgovor na izazov koji predstavljaju klimatske promjene, široko je raspostranjeno mišljenje da je smanjenje nivoa CO2 ključni preduslov za smanjenje štetnih uticaja globalnog zagrijavanja. Budući da proizvodnja energije predstavlja jedan od osnovnih izvora emisija gasova sa efektom staklene bašte, obnovljivi izvori energije imaće značajnu ulogu u proizvodnji električne energije i toplote sa malo ili bez emisija CO2.
Mogućnosti korišćenja hidropotencijala u energetske svrhe su razmatrani i predložena tehnička rješenja definisana su Vodoprivrednom osnovom Crne Gore.
Prva sveobuhvatna procjena energetskog potencijala sunčeve energije, energije vjetra i biomase u Crnoj Gori urađena je 2007. godine od strane kompanije CETMA iz Italije a putem bilateralne saradnje Italije i Crne Gore u oblasti životne sredine.
Hidroenergija
Crna Gora raspolaže sa značajnim hidroenergetskim potencijalom vodotoka, koji je iskorišćen sa svega 17 % ukupnog teorijskog hidropotencijala.
Vode Crne Gore se dijele na vode Jadranskog sliva i vode Crnomorskog sliva. Osim dvije postojeće hidroelektrane, na rijeci Zeti, HE Perućica i rijeci Pivi, HE Piva, potencijal za izgradnju konvencionalnih hidroelektrana imaju rijeke Morača, Komarnica, Lim, Ćehotina i Tara. Rijeka Tara je zaštićena i na njoj nije dozvoljena izgradnja. U slivovima ovih rijeka, postoji značajan hidroenergetski potencijal prvih, drugih ili trećih pritoka za izgradnju malih hidroelektrana.
Trenutno u Crnoj Gori postoji 7 malih hidroelektrana (mHE) priključenih na elektroenergetski sistem sa licencom proizvođača, i to: mHE „Glava Zete”, mHE „Slap Zete”, mHE „Rijeka Mušovića”, mHE „Šavnik”, mHE „Lijeva Rijeka”, mHE „Podgor” i mHE „Rijeka Crnojevića”, u vlasništvu EPCG.
Energija vjetra
Vjetar spada u grupu stohastičkih pojava u prirodi što znači da ga nije moguće predvidjeti. Nastaje kao posljedica razlika temperatura zraka (zbog uticaja Sunca) a proračun ekonomske isplativosti je veoma složen i zahtijeva dugotrajna mjerenja, analize i studije uključujući statističke elemente. Najbitniji elementi za gradnju turbina su stalnost postojanja vjetra, opseg brzina vjetra. Na osnovu ovih elemenata određuje se radijus i broj lopatica rotora turbine, instalisana snaga i količina energije koja se može dobiti. Najbolja mjesta za gradnju vjetroelektrana su ona gdje su vjetrovi što stalniji i sa brzinama od 3 do 20 m/s. Najveći problem predstavlja stalnost postojanja i jednakost brzina vjetra.
Dobre osobine: nema ispuštanja gasova koji utiču na zagađenje životne sredine, ne traže dodatne izvore nikakve druge energije osim kinetičke energije vjetra i relativno jeftino održavanje. Loše osobine: prave veliku buku, grade se na izolovanim mjestima pa je pristup težak, opasnost za ptice, veoma velika početna ulaganja kapitala.
Sunčeva energija
Crna Gora je jedna od ugovornih strana Energetske Zajednice i kao takva ima obavezu da prihavti energetsku politiku Evropske Unije i samim tim implementira Direktivu za obnovljive izvore energije (OIE) 2001/77. Crna Gora je prepoznala svoju mogućnost poboljšanja energetskog sektora kroz razvoj OIE, naročito s obzirom na činjenicu da Crna Gora posjeduje značajan prirodni potencijal koji se može koristiti za energetsku proizvodnju. Stoga, Vlada Crne Gore je usvojila Strategiju razvoja energetike u Crnoj Gori do 2025 i Akcioni plan od 2008-2012 da bi definisala dinamiku razvoja energetskog sektora.
Strategija određuje, pored ostalog, dinamiku razvoja i proširenja OIE do 2025. godine. Strategija i Akcioni plan određuje razvoj OIE sa ciljem da se dostigne udio OIE u ukupnoj potrošnji primarne energije od preko 20 % za godine do 2025. godine. Energetski miks OIE predstavljen ovim dokumentima planira iskorišćenje sunčeve energije u Crnoj Gori samo za toplotnu proizvodnju reda veličine 60 GWh do 2025. godine.
Međutim, studija Procijena potencijala OIE urađena od strane italijanskog Ministarstva za životnu sredinu, žemljište i more prikazuje da je potencijal sunčevog zračenja u Crnoj Gori značaj i može se uporediti sa drugim mediteranskim zemljama.
Bioenergija
Pod bioenergijom se podrazumjeva energija dobijena korišćenjem čvrstih, tečnih i gasovitih proizvoda biomase. Biomasa je biorazgradivi dio proizvoda, ostataka/nus produkta i otpadaka od poljoprivrede (uključujući i biljne i životinjske materije), šumarske i drvne industrije, kao i biorazgradivi djelovi komunalnog i industrijskog otpada. Sroga proizvodi biomase se dijele na:
- Čvrste, resto nazivano samo biomasa – drvo, kora, drveni otpad, lišće, nedrvne stabljike – u raznim oblicima, uglavnom usitnjenim (čips, granule) ili pak kompaktirani (pelete, briketi) radi olakšane i mehanizovane manipulacije;
- biotečnosti – razna ulja ili alkoholi, kao supstituti klasičnih tekućih goriva, naročito pogodni za korištenje u postojećim motorima s unutarnjim izgaranjem – biodizel, etanol;
- biogas – nusprodukti raspadanja organskih tvari, najčešće na deponijama smeća, velikim gnojištima na farmama i sl., gdje se može sigurno i efikasno sakupiti.
Ostali obnovljivi izvori energije
Pored energije vode, vjetra, sunca i biomase, Zakon o energetici poznaje i geotermalnu, aerotermalnu i hidrotermalnu energiju, kao i energiju talasa, plime i osjeke kao obnovljive izvore energije.
Geotermalna energija koristi toplotu Zemljine kore, hidrotermalna energija koristi toplotu podzemnih voda, rijeka, mora ili jezera, dok aerotermalna energiju koristi toplotu vazduha uz pomoć toplotnih pumpi za grijanje/hlađenje. Sa druge strane energija talasa, plime i osjeke se oslanja na iskorišćenje mehaničke energije pokretanja mora. Konkretnih studija vezanih za definisanje potencijala ovih energija na nacionalnom nivou za sada nisu urađene.
Tekst o obnovljivim izvorima energije preuzet sa sajta: www.oie-res.me
